Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekłe, zapalne schorzenie przewodu pokarmowego, które może dotyczyć każdego jego odcinka – od jamy ustnej aż po odbyt. Najczęściej zmiany zapalne lokalizują się w końcowym odcinku jelita cienkiego (tzw. jelito kręte) i jelicie grubym. Należy do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit (IBD – Inflammatory Bowel Disease) i ma charakter nawrotowy, co oznacza, że okresy remisji mogą przeplatać się z okresami zaostrzeń.

Jakie są objawy choroby Leśniowskiego-Crohna?

Objawy choroby są zróżnicowane i mogą mieć różne nasilenie w zależności od lokalizacji i rozległości zmian zapalnych. Najczęstsze symptomy to:

• przewlekła biegunka, często tłuszczowa lub z domieszką śluzu i krwi,
• bóle brzucha, szczególnie w prawym dolnym kwadrancie jamy brzusznej,
• utrata masy ciała, niedożywienie,
• niedokrwistość (anemia) spowodowana niedoborem żelaza lub utratą krwi,
• gorączka o niejasnym pochodzeniu,
• zmęczenie, osłabienie,
• nawroty przetok, ropni i zwężeń jelitowych (w postaci zaawansowanej),
• u dzieci: zaburzenia wzrostu i dojrzewania.

Objawy mogą przypominać inne choroby jelit, dlatego kluczowa jest dokładna diagnostyka gastroenterologiczna.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Dokładna przyczyna choroby Leśniowskiego-Crohna nie jest znana, ale badania wskazują na kilka czynników, które mogą odgrywać rolę w jej rozwoju:

• predyspozycje genetyczne – choroba częściej występuje u osób, których bliscy krewni również chorują na IBD,
• czynniki autoimmunologiczne – układ odpornościowy atakuje własne komórki przewodu pokarmowego,
• czynniki środowiskowe – stres, palenie papierosów, dieta uboga w błonnik i bogata w przetworzone produkty,
• zaburzenia mikroflory jelitowej – nieprawidłowa równowaga bakteryjna w jelitach może przyczyniać się do powstawania stanów zapalnych.

Diagnostyka choroby Leśniowskiego-Crohna

Rozpoznanie choroby opiera się na wynikach kilku badań, które pomagają potwierdzić obecność zmian zapalnych oraz ocenić ich lokalizację i zaawansowanie. Najczęściej wykonywane badania to:

• kolonoskopia z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego,
• enteroskopia lub tomografia jelitowa (enterografia),
• badania laboratoryjne – morfologia, CRP, OB, kalprotektyna w kale,
• badania obrazowe – USG jamy brzusznej, rezonans magnetyczny (MR enterografia),
• testy na krew utajoną w kale.

Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna nie jest w pełni uleczalna, ale nowoczesna medycyna pozwala skutecznie kontrolować objawy i wydłużać okresy remisji. Leczenie obejmuje:

Leczenie farmakologiczne

• aminosalicylany (np. mesalazyna),
• sterydy (np. prednizon) – w okresach zaostrzeń,
• leki immunosupresyjne (np. azatiopryna, metotreksat),
• leki biologiczne (np. infliksymab, adalimumab) – skuteczne w terapii umiarkowanych i ciężkich postaci choroby.

Leczenie chirurgiczne

W przypadku powikłań, takich jak przetoki, zwężenia jelit, ropnie lub niedrożność, konieczne może być leczenie operacyjne. Celem operacji jest usunięcie uszkodzonego odcinka jelita i poprawa jakości życia pacjenta.

Dieta i styl życia

Dieta odgrywa kluczową rolę w codziennym funkcjonowaniu pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Nie istnieje jedna „dieta cud”, która pasuje każdemu choremu – sposób odżywiania należy indywidualnie dostosować do fazy choroby, lokalizacji zmian zapalnych oraz tolerancji pokarmowej pacjenta.

Dieta w fazie zaostrzenia choroby

W okresach zaostrzeń zaleca się dietę łatwostrawną, niskobłonnikową i ubogoresztkową, która nie podrażnia przewodu pokarmowego. Typowe zalecenia to:

• spożywanie posiłków gotowanych, duszonych lub pieczonych bez tłuszczu,
• unikanie surowych warzyw, owoców ze skórką i produktów pełnoziarnistych,
• ograniczenie nabiału (w przypadku nietolerancji laktozy),
• rezygnacja z alkoholu, kawy i ostrych przypraw,
• picie dużej ilości wody i lekkich naparów ziołowych.

W cięższych przypadkach konieczne może być żywienie dojelitowe lub pozajelitowe (np. podczas hospitalizacji), aby odciążyć jelita i dostarczyć organizmowi niezbędnych składników odżywczych.

Dieta w okresie remisji

Gdy choroba jest w fazie remisji, zaleca się stopniowe rozszerzanie diety, jednak wciąż warto unikać produktów, które mogą działać drażniąco. W tym czasie zaleca się:

• spożywanie 4–5 małych posiłków dziennie o regularnych porach,
• wprowadzenie warzyw i owoców w formie gotowanej lub pieczonej, ewentualnie przecieranej,
• wybór produktów lekkostrawnych: ryżu, makaronu, białego mięsa, chudych ryb,
• uzupełnianie diety w probiotyki i prebiotyki, które wspierają mikroflorę jelitową,
• kontrolę poziomu witamin i mikroelementów, szczególnie witaminy B12, D, kwasu foliowego, żelaza, wapnia i cynku.

U niektórych pacjentów sprawdza się dieta bezglutenowa, dieta FODMAP (ograniczająca fermentujące węglowodany) lub dieta semi-wegetariańska – każdą zmianę należy jednak konsultować z gastroenterologiem lub dietetykiem klinicznym.

Styl życia – zdrowe nawyki wspierające leczenie

Poza dietą równie ważny jest zdrowy styl życia, który pomaga utrzymać remisję i poprawić komfort życia chorego. Oto kilka zaleceń:

• rzuć palenie – papierosy znacznie zwiększają ryzyko nawrotów i powikłań,
• unikaj stresu – choroba Crohna jest silnie związana z przewlekłym stresem; warto wprowadzić techniki relaksacyjne (joga, medytacja, spacery, psychoterapia),
• regularna aktywność fizyczna – ćwiczenia wspomagają perystaltykę jelit, poprawiają nastrój i wzmacniają odporność,
• współpraca z lekarzem prowadzącym – regularne wizyty kontrolne i badania pozwalają wcześnie wykrywać nawroty,
• pamiętaj o higienie snu i wypoczynku – zmęczenie może nasilać objawy i utrudniać leczenie.

Choroba Leśniowskiego-Crohna a jakość życia

Choć choroba ma przewlekły charakter, wielu pacjentów prowadzi normalne, aktywne życie, ucząc się rozpoznawać sygnały swojego organizmu i przestrzegając zaleceń lekarskich. Kluczowe znaczenie ma stała opieka gastroenterologa, regularne badania kontrolne takie jak kolonoskopia i wczesne reagowanie na nawroty objawów.